TÜRKİYE’NİN İLK SİYASİ PARTİSİNİ KADINLAR MI KURDU?

Duygu KARAKAŞ
Havva Nur ÖZDEMİR
Melike TETİK
M.Mine ÇUHADAR
Kırıkkale Üniversitesi Öğrencileri

“Dünyada hiçbir milletin kadını, ‘Ben Türk kadınından fazla çalıştım. Milletimi kurtuluşa ve zafere götürmekte Türk kadını kadar emek verdim’ diyemez. ”

Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK

Akademi Tarih’in kızları olarak bugün biz birazda feminist olmak istedik. İşin şakası bir tarafa yukarı da Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün sözlerinde işaret ettiği gibi Türk kadını kadar vatanın kurtuluşu için mücadele eden başka bir millet yoktur. Zaten Türkler tarih boyunca kadına büyük önem vermiş onları erkeklerle aynı şekilde yetiştirmiştir. Kadınlar at biner, kılıç kuşanır

ok atarlardı. Eşlerinin yerine devlet yönetir Kurultay yönetirlerdi. Türk kadını Türk Devlet geleneğinde her zaman evdeşi ile aynı değerde görülmüştür.

Kurtuluş Savaşında birçok kahraman çıkaran Türk kadını milletimizin gurur kaynağı olmuştur. Bazen elinde silahla düşmana karşı çete savaşı yaparken bazen de kağnılarla cepheye mermi taşımıştır. Türk kadını aynı dönemlerde kalemi kağıdı da bırakmamış kutsal mücadelenin özgürlük kavgasının haklılığını tüm dünyaya duyurmuştur. İşte böyle bir öz verili çalışma ve mücadeleden sonra Türk kadını yine öncülük etmiş ve Türk Cumhuriyeti’nin ilk siyasi partisini kurmuştur. 

CHP’den Önce Kadınlar Halk Fırkası Kuruluyor

Kadınlar Halk Fırkası (KHF) ya da Türk Kadınlar Birliği, Cumhuriyet Halk Fırkasından önce “Nezihe Muhiddin” hanım öncülüğünde kuruluyor. Tarihler 1923’ü gösteriyor.  KHF Türkiye’deki ilk siyasal parti girişimlerinden biri olarak tarihe geçiyor. Ancak her zaman olduğu gibi bu işe de erkekler el atıyor. İsterseniz devam edelim.

1923 yılında henüz cumhuriyetin ilan edilmemiştir. Bu dönemde Nezihe Muhiddin ve on üç kadın arkadaşı, kadın hakları için bir kadın komitesi toplamaya karar verir. Hazırlıkları Nezihe Muhiddin'in evinde süren komitenin ilk toplantısı, 15 Haziran 1923'te Darülfünun Konferans Salonu'nda gerçekleşir. Toplantıda "Kadınlar Halk Fırkası" adıyla siyasi bir parti kurma kararı alınır. Partinin programı o dönemki basında yer alır. Nezihe Hanım'ın kuruluşuna önderlik ettiği parti, henüz Cumhuriyet Halk Fırkası bile kurulmadan kuruluş çalışmalarını tamamlayıp kuruluş dilekçesini İç İşleri Bakanlığına sunar. Fakat kuruluş dilekçesine sekiz ay sonra ret yanıtı gelir.

Gerekçe bugün bize saçma gelse de dönemin şartlarına uygun görülür. Ya da şöyle bir gerekçe uydurulur. Gerekçe şöyledir: “1909 tarihli seçim kanuna göre kadınların siyasi temsilinin mümkün olmadığı” gerekçesiyle parti kuruluşu için valilik tarafından faaliyet izni verilmez.

Türk Kadını Pes Etmez

Türk kadın hareketinin öncüsü olan Nezihe Hanım arkadaşları kararlıdır. Mücadeleden vaz geçmek yoktur. Valilik kararı üzerine Kadınlar Halk Fırkası, Türk Kadınlar Birliği adında bir derneğe dönüştürülür. Derneğin amacına gelince "Kadınlığı düşünsel ve sosyal alanlarda yükselterek modern ve olgun bir düzeye eriştirmek" olarak açıklanır. Türk Kadınlar Birliği'nin başkanlığını Nezihe Muhiddin üstlenir. Ardından 1925'te kendi imkânlarıyla “Türk Kadın Yolu” dergisini kurarlar ve bu dergi 30 sayı çıkar. Dergi genel olarak kadınların siyasal taleplerinin duyurulmasını kapsayan içeriği ile Cumhuriyetçi bir söylemle yayın yapar.

1925 yılında henüz kadınların siyasal haklarının tanınmamış olmasına rağmen Türk Kadınlar Birliği tarafından Nezihe Muhiddin, Halide Edip ile birlikte milletvekilliği için aday gösterilir. Amaç, seçimler sırasında konuyu gündeme getirerek kamuoyunu ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni kadınlara oy verme hakkı için etkilemektir. Fakat adaylıkları Cumhuriyet Halk Fırkası tarafından reddedildi. Niye adaylıklarının kabul edilmediği konusunda net bir bilgi elimizde mevcut değil. Ancak Bazı kaynaklara göre o sırada devam eden Şeyh Said İsyanı kadınların siyasi taleplerine kulak tıkamak için yeni bir bahane olmuştur. Yine erkek egemen bir toplumun kadınların siyasete girmesini engellemek için çok sayıda bahane üretilir. Anca devlet genç Türkiye cumhuriyetidir ve kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’tür ve dünya kadınlarının hayalinde bile görmediği haklar Türk kadınına sağlanacaktır.

Mutlu Bayramlar… 

KAYNAKLAR

Koç, Duygu (2020). "Öcü Geçmi̇ş, Yücelti̇len Bugün Ve Umutlu Gelecek: Türk Kadın Yolu Dergisinde Si̇yasi̇ Söylem". Tarih Araştırmaları Dergisi (TAD). 39 (67). s. 585-609. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.

Oğur, Yıldıray (2015) Türkiye Gazetesi Arşivi