TÜRKİYE’DE PETROLÜN HİKAYESİ

Türkiye'nin İlkleri
Petrol

HAZIRLAYANLAR

Erdem BAŞTUĞ

Havva Nur ÖZDEMİR

Kırıkkale Üniversitesi Tarih Bölümü

Akademi tarih sayfası olarak ülkemizin ilklerini sizlere sunmaya devam ediyoruz. Bu hafta ki konumuz son zamanlarda gündemden düşmeyen doğal zenginlikler. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Karadeniz’de Doğal Gaz Bulunduğuna dair açıklamasından sonra bizde petrol yok mu sorusu akıllara geldi. İşte tarihe bir yolculuk yapıyor bu soruya cevap veriyoruz.

 

Petrolün Tarihçesi

Yapılan araştırmalarda insanlığın petrolle tanışıklığı Millattan önceki yıllarda olduğunu gösteriyor. Bu kayıtlarda M.Ö. 2000’li yıllarda petrolün Mezopotamya, Mısır gibi bölgelerde mumya ve inşaat işlerinde kullanıldığını yazmaktadır. Yine 13.Y.Y’de ünlü seyyah Marco Polo Azerbaycan bölgesinde petrolden söz ettiğini görmekteyiz. Kolay yanma özelliği sebebiyle gerek milat öncesi gerekse sonrasında Petrol aydınlatma aracı olarak kullanılmaktadır. Ancak petrolün bir sanayi hammadesi olarak kullanılması için 19. Y.Yıla kadar beklenmiştir.

 

Osmanlı’da Petrol

Osmanlı Döneminde petrol aramaları öncelikli olarak Trakya, Musul, Erzurum ve Van bölgelerinde yapılmıştır. 19. Yüz yılda ilk sondaj çalışmaları İskenderun bölgesinde başladı. Bu yörenin imtiyazı Sadrazam Kamil Paşa’ya verildiği incelenen arşiv belgelerinden anlaşılmaktadır. Yine İstanbul – Badat Demiryolu imtiyazları sebebiyle 2. Abdülhamid tarafından hattın sağ ve sol bölgelerindeki 20 Km’lik alan Almanlara imtiyaz verilmiş ve petrol yataklarında buna dahil edilmiştir.

 

Cumhuriyet Dönemi

1954 yılına kadar Türkiye Cumhuriyeti hükümeti petrolü kendi imkânları ile arayıp işletmek istedi. 1930 yılında ilk defa Türk mühendisler Petrol olma olasılığı bulunan bölgelerde arama yapmaya başladı.20 Haziran 1925 yılında MTA’nın kurulmasıyla iş daha organize olmuştur. Ülkemizde ilk olarak ticari ve ekonomik değeri olan petrole 27 Temmuz 1939 yılında Raman’da ulaşıldı. Burada 1942 yılında deneme rafinerisi kuruldu. Bu bölgede o gün bu gündür petrol üretilmektedir.

 

İlk Petrol Üretimi

Ülkemiz de petrolün bulunduğu Batman'daki Raman Dağı'nda 1948'de üretime başlayan ilk petrol kuyusu Raman-8'den, 70 yılda 1 milyon ton petrol çıkarıldığı yetkililer tarafından ifade ediliyor. Üretime başladı yıllarda 200 varil petrol üreten ve son yıllarda 50 varile kadar üretimin düştüğü Raman-8 kuyusu, aynı zamanda ara verilmeden petrol çıkarılan tek kuyu unvanını da elinde bulunduruyor. Bölge halkı bugüne değin birçok ünlü siyasetçinin de ziyaret ettiği kuyuya büyük değer veriyor. Adeta kuyu bir ziyaret yeri kapsamında. Türkiye'de 'petrol' diyence akla ilk Batman gelir. Batman'daki Raman Dağı'ndan 70 yıldır petrol çıkarılıyor. Rezerv olarak zengin olmasa da Raman'dan kesintisiz olarak çıkarılan petrolün miktarı Türkiye Petrolleri Diyarbakır Bölge Müdürlüğü yetkililerinin verdiği rakama göre 70 yılda 1 milyon tonu buldu. Türkiye Petrolleri günümüzden 64 yıl önce kurulmuşken, Raman Dağı'nda üretim 1948 Mart ayında başladığını da sözlerimize ekleyelim.

 

İnönü Bile Ziyaret Etti

Raman Dağı'ndaki kuyular arasındaki Raman-8’i, dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü bile ziyaret etmişti. Etrafı tel örgülerle çevrilen Raman-8’de petrol çıkınca İnönü, emeği geçen işçileri çeşitli hediyelerle ödüllendirdi. Raman Dağı'nın sembolü olan Raman-8 petrol kuyusunu günümüze kadar yüzlerce devlet yetkilisinin ziyaret ettiğini belirtiliyor.

 

KAYNAKLAR

Türkiye Petrol İşletmeleri Genel Müdürlüğü Yayınları ANKARA 1987

Türkiye Petrol İşletmeleri Genel Müdürlüğü Yayınları ANKARA 2006

Petform, PİGM