OSMANLICA BELGE OKUYALIM: XVII. YÜZYILIN İLK YARISINDA MALÎ DURUM

 

Akademi Tarih sayfamızın bugün ki konuğu Kırıkkale Üniversitesi Tarih Bölümü 4.Sınıf Öğrencisi İbrahim GÜLEŞEN sizlere Osmanlı Türkçesi belgesi sunuyor. Keyifli okumalar dileriz.

İbrahim GÜLEŞEN 

 

                            Kırıkkale Üniversitesi Tarih Bölümü 4. Sınıf Öğrencisi

Orhan Gazi zemânından beri Devlet-i aliyyenin kat‘ etdirdiği nukūd akçeye münhasır

olup Fatih asrından Macar altunu vezn ü ayârında altun ve bin târîhinden sonra onluk ya‘nî

on akçelik ve daha sonraları para kat‘ etdirilmeğe başlanmış ise de esâs muâmelât akçe

i‘tibâriyle olduğuna ve Avrupa’dan memâlik-i Osmâniyye’ye idhâl olunan eşyâ sâat ve çuka

ve şeker misillü birkaç nev‘ emti‘adan ibâret bulunduğuna mebnî ihrâcına müsâade olunan

zehâir ve sâir mahsûlât idhâlâtdan pek ziyâde olmağla memâlik-i Osmâniyye’de külliyyetli

yaldız ve Macar altunu ve esedî dedikleri direkli riyal ile karakuş ta‘bîr kılınan kuşlu riyal

bulunur ve cânib-i devletden bunların men‘-i tedâvülüne ehemmiyyet verilmediğinden

akçenin vezn ü ayârı tegayyür eyledikce guruş ve altunun fiyâtı terakkī eder idi. Hattâ bin on

târîhinde altun iki yüz yirmi akçeye çıkmış iken Sadr-ı a‘zam Yemişci Hasan Paşa cedîd ve

hâlisü’l-ayâr akçe kat‘ etdirmekle altun yüz yirmi ve guruş seksen akçeye tenezzül eyledi.

Bin elli târîhinde Kemankeş Kara Mustafa Paşa dahi sikke umurunu tashîh edip altun iki yüz

elli ve guruş yüz yirmi beş akçeye çıkmış bulunduğu hâlde altun yüz altmışa ve guruş seksen

akçeye ve Mısır parasının beheri iki akçeye tenzil kılındı ve bu mâdde hadd-i zâtında umûr-

ı memdûhadan iken bir guruşa on bir kıyye lahm alınır idi.

Şimdi sekiz kıyye alınır oldu deyü i‘tirâzât vâkı‘ olmuşdur. Bundan sonra meskûkâtda

tegayyürât-ı kesîre hâdis olduğu misillü bu asra kadar Devlet-i Osmâniyye altunları hiç

bozulmayıp Macar altunu vezn ü ayârında olduğu hâlde bu dahi müşkilât-ı mâliyye hasebiyle

tağyir olunduğundan mikyâs-ı sahîh ittihâz olunan yaldız ve Macar altunlarının ve guruş

denilen riyalin fiyâtı terakkī ede ede bin yüz târîhlerinde yaldız altunu üç yüz ve guruş yüz

yirmi akçeye doğru fırladı. Doksan sene zarfında altun ile gümüş beyninde hâsıl olan tefâvüt

dahi bu fiyâtlardan istidlâl olunmak iktizâ eder.

Bin altmış dört târîhinde tanzîm kılınmış olan muvâzene defteri ki Tarhuncu Lâihası

demekle meşhurdur anun mantûkunca saltanat-ı seniyyenin on dört bin beş yüz üç kese

vâridâtı ve on altı bin dört yüz kese mesârifâtı bulunduğundan bin dokuz yüz kese açığı

olduğu ve bir buçuk senelik vâridâtın tedâhülde bulunduğu muharrer ve vâridât ü mesârifâtın

müfredâtı tavâif-i askeriyyenin mikdârı ve kemiyyetleri münderic ise de ta‘bîrât-ı atîka ile

yazılmış olmasına mebnî temâmıyla hall-i müşkilât olunmak kābil değildir.